فرصت ها کدامند؟ از کجا می آیند؟ چگونه می توان سازمان را در معرض فرصتهای بیشتر قرار داد؟ از دیدگاه گری هامل ((۱۹۹۷) Hamel Gary) استراتژیست برجسته باید در تفکر راهبردی همواره به دنبال فرصتهایی بود که برای سازمان منافع کثیری به همراه داشته باشد. گری هامل راهبرد را یک برنامه نمیداند، بلکه آنرا طرز نگرشی می داند که بر تشخیص فرصتهای اساسی و تحقق منافع نهفته در آنها مبتنی است. فرصت عبارت از فراهم شدن عوامل بروز منفعت به صورت ناقص است که باید با اقداماتی مقتضی آن را کامل کرد. این فرصت ها همواره در محیط وجود دارند اما قابلیت های سازمانی می توانند فرصت را پیدا کرده، آن را کامل نمایند، بنابر این هر قدر قابلیت های سازمانی بیشتر باشند فرصت های بیشتر و بهتری را جذب نمایند. قابلیت ها از عوامل داخلی سازمان و فرصت ها از عوامل محیطی آن ناشی می شوند و در صورت اصلاح نکردن عوامل داخلی، شناسایی و جذب فرصت ها با موفقیت همراه نخواهند شد و یکی پس از دیگری از دست خواهند رفت.

مهم ترین فرصت در حوزه زیست فناوری کشور ما، خود این فناوری است. زیرا زیست فناوری علاوه بر توانایی و نقشی که در زمینه های مختلف دارد، فرصت هایی را برای کاهش ناامنی غذایی و ناامنی بهداشتی و اجتناب از تخریب محیط زیست ارائه می دهد و به حل برخی از مهم ترین معضلات و مشکلات مبتلا به کشور ایران کمک می کند. در این راستا کشت بافت و فناوری تولید گیاهان ترانس ژنیک و حاصلخيز نمودن بیولوژیکی خاک می تواند منجر به تقلیل فشارهای وارده به بخش کشاورزی کشور شود، به عنوان مثال می توان از این فناوری برای کشت انبوه گونه های عاری از ویروس با گونه های مقاوم به تنش های محیطی و یا گونه هایی با کیفیت غذایی بالا، استفاده نمود. کاربرد زیست فناوری در بخش دام نیز قابل توجه است، قابلیت های این فناوری طیف وسیعی از فعالیت ها مانند تولید حیوانات ترانس ژنتیک و اصلاح شده، شناسایی آفات و بیماریها در سطح ملکولی، برنامه های حفاظت و بالاخره اصلاح و تغذیه دام را در بر می گیرد. در زیست فناوری شیلات نیز استفاده از نشانگرهای ملکولی نقش مهمی در بررسی ژنتیک جمعیت دارد و اطلاعاتی در مورد پراکندگی و تنوع ژنتیکی آفات و بیماریها فراهم می آورد. این مثالها تنها بخشی از فرصت هایی است که هدایت فعالیت های زیست فناوری در آن زمینه ها می تواند برای کشور ایران اثر بخش باشد. تجربه جهانی نشان می دهد که علاوه بر کشورهای پیشرفته، برخی از کشورهای در حال توسعه مانند هند، آرژانتین و نیز با استفاده از تواناییهای زیست فناوری در کشاورزی به نتایج مطلوب و اهداف برنامه های تنظیمی خود دسترسی پیدا کرده اند.

وجود سازمانهای بین المللی مانند فانو، که می توان از کمک های مالی، فنی و علمی آنان برای توسعه زیست فناوری به ویژه در بخش کشاورزی استفاده نمود، از جمله فرصت های مناسبی است که باید مکانیسم های لازم را برای برقراری ارتباط با آنها فراهم کرد. برخی از این سازمانها و زمینه های فعالیت و همکاریهای آنها به شرح زیر هستند.

الف.(ICLARM(2، فعالیت آن در زمینه آبزیان است و پروژه مشترکی برای القاء ماهی کپور علفی تری پلوئیدی با مصر اجرا نموده است.

ب – (ESCORENA(3. که مشارکت چشمگیری برای یکپارچگی استانداردها و آیین نامه ها و امکاناتی برای تبادل اطلاعات و شبکه های تحقیقاتی در زمینه کشاورزی فراهم می نماید.

پ – (ICARDA(4 مرکز بین المللی برای تحقیقات کشاورزی در سرزمین های خشک میباشد، که ابزارهای مناسب زیست فناوری نوین را در زمینه گزینش به وسیله نشانگرهای ملکولی، تولید هاپلوئیدهای مضاعف شده، نجات جنین و مهندسی ژنتیک گیاهی برای اجرای پروژه های تحقیقاتی داخلی و مشارکتی طراحی می کند. این مرکز، یک شبکه سازمان یافته زیست فناوری را در زمینه کمک به آموزش و تاسیس آزمایشگاهها و پروژه های تحقیقاتی اختصاص داده است.

ت – (LRI (5 این سازمان در زمینه ژنتیک گاوهای Trypanotolerant در غرب آفريقا، سرمایه گذاری کرده است، که ممکن است برای بعضی از کشورهای آسیایی منجمله ایران سودمند باشد.

ث – (PGRI(1 این سازمان به انجام تحقیقات در زمینه تعیین تنوع ژنتیکی گیاهان جنگلی با استفاده از نشانگرهای ملکولی کمک می کند.

ج -(۲) IPC ضمن تامین سود بالقوه برای کشورهای مصر، مراکش و الجزایر برنامه های مهندسی ژنتیک را برای تولید کلون های سیب زمینی مقاوم به ویروس و بیماریها ترتیب داده است.

چ – (CGIAR(3، بودجه سالیانه این سازمان حدود ۳۵۰-۳۰۰ میلیون دلار است حدود ۹% آن به خاور نزدیک و کمتر از ۸٪ آن به زیست فناوری اختصاص یافته است. این سازمان در زمینه تحقیقات کشاورزی، مسائلی چون قوانین ایمنی زیستی و مالکیت فکری فعالیت میکند.

سازمانهای فوق الذكر تنها بخشی از سازمانهای بین المللی هستند که به فعالیتهای تحقیقاتی علمی، فنی و صنعتی کمک می نمایند. قطعا می توان از تسهیلات سازمانهای دیگر مانند یونسکو، یونیدو و زیر مجموعه های آنها نیز بهره مند شد. در بعد خارجی، باز هم فرصت های نسبتا مناسب دیگری مانند جلب مشارکت علمی، تحقیقاتی، فنی و سرمایه ای برخی کشورهای اروپایی و آسیایی و حتی برخی کشورهای همسایه ایران نظیر روسیه و عربستان، ترکیه، پاکستان و جلب و استفاده از سرمایه های مالی و علمی ایرانیان خارج از کشور وجود دارد.

در بعد داخلی نیز فرصت های بالقوه قابل توجهی وجود دارد که باید برای به فعل در آوردن آنها تلاشهای جدی صورت گیرد. تلاش برای تشویق سرمایه گذاری بخش خصوصی، جلب سرمایه های بنگاههای خیریه و سازمانهای اوقات، حمایت دولت برای تشکیل تعاونیهای تحقیقاتی توسط متخصصین زیست فناوری و غیره، از جمله این فرصتهای داخلی است‌

بنابر این در صورت بهره برداری از فرصت های خارجی و داخلی و دسترسی به علم و فناوری در برخی رشته های زیست فناوری و بومی کردن فناوری ها، فرصت ها و افق های جدیدی برای زیست فناوری و نیز فناوری های دیگر در کشور ایران ایجاد خواهد شد. دولت جمهوری اسلامی ایران می تواند بدین وسیله بخشی از امنیت غذایی، بهداشتی، زیست محیطی و دفاعی شهروندان خود را تامین نماید.