برای این که نقش قابلیت اتصال را درک کنیم در زیر وضعیت دو دارو معرفی میشود به سه سؤال زیر پاسخ دهید:
۱- کدام دارو قویتر است؟
۲- کدام دارو خطرناکتر است؟
۳- کدام یک از این داروها در بافتها بیشتر توزیع میشود؟
داروی اول با ۸۰ درصد پروتئین پلاسما باند شده و ۲۰ درصد آزاد است و داروی دوم ۹۹ درصد باند شده و یک درصد آزاد است.
پاسخ سوال اول: داروی اول قویتر است زیرا فرم آزادش بیشتر است
پاسخ سوال دوم: داروی دوم خطرناکتر است. چرا که اگر یک داروی رقابتی به عنوان داروی سوم به این مجموعه اضافه شود و به پروتئین پلاسما باند شود و باعث خواهد شد که حالت آزاد هر دو دارو افزایش یابد. فرض کنید که داروی اول از ۲۰ درصد حالت آزاد به ۲۵ درصد حالت تغییر حالت دهد و داروی دوم از ۱ درصد حالت آزاد به دو درصد آزاد تبدیل شود. در این حالت افزایش قدرت داروی اول ۲۵درصد و قدرت داروی دوم ۱۰۰ درصد یا دو برابر افزایش مییابد. که به مراتب خطرناکتر از داروی اول است.
پاسخ سوال سوم: اولی بیشتر توزیع میشود زیرا که فرم آزاد بیشتری دارد بنابراین بهتر میتواند به بافتهای دیگر برسد. اصطلاحاً گفته میشود که حجم توزیع آن یا VD یا Volume of distribution آن بالاتر است.
هر چه قدر فرم آزاد دارویی بیشتر باشد یعنی میزان اتصال آن به پروتئینهای پلاسما کمتر است و در بافتها بهتر توزیع میشود و حجم توزیع یا VD آن بیشتر است.
دارویی که جذب شده و توزیع شده است یعنی در بافت حضور یافته است بعد از این دارو متابولیزه خواهد شد. از نظر متابولیسمی داروها چهار دسته هستند.
دستهی اول: دارو ابتدا اثر میکند و سپس در کبد متابولیزه شده و از بدن خارج میشوند
دستهی دوم: دارو بعد از این که وارد بدن شد تأثیر خاصی در بدن میگذارد؛ سپس متابولیزه شده و متابولیت تولید شده هم اثر دارویی دارد. Xanax و آمیتریپتیلین از این داروها هستند.
دستهی سوم: خودشان دارو نیستند (پیشدارو) و بعد از اینکه متابولیزه میشود؛ متابولیت آن اثر دارویی دارد. یعنی به شکل پیشدارو مصرف میشود. ماینوکسیدیل و لوودوپا
دستهی چهارم: متابولیزه نمیشوند و دست نخورده میآیند و دستنخورده میروند. مثل لیتیم (در بایپولار استفاده میشود) که بدون تغییر از ادرار دفع میشود.
حذف داروها دو نوع است:
۱-حذف درجهی یک یا First order
2- حذف درجهی دو یا Zero Order
حذف درجهی یک: در این نوع حذف، میزان حذف به میزان دارو بستگی دارد. هرچهقدر دارو بیشتر مصرف شود، بیشتر هم دفع میشود. حذف وابسته به غلظت داروست. در این نوع حذف پارامتر «نیمهعمر» دخالت دارد.
حذف درجهی صفر: حذف با غلظت دارو ارتباطی ندارد و همیشه مقدار ثابتی خواهد بود و مقدار ثابتی از دارو حذف میشود و در این مورد پارامتر «نیمه عمر» دخالتی ندارد.
درجهی صفر | درجهی یک | ||
مقدار دارو در پلاسما | مقدار حذف شده | مقدار دارو در پلاسما | مقدار حذف شده (نیمهعمر) |
۱۰۰ میلیگرم | ۱۰ میلیگرم | ۱۰۰ میلیگرم | ۱۰ درصد |
۹۰ میلیگرم | ۱۰ میلیگرم | ۹۰ میلیگرم | ۱۰ درصد |
۸۰ میلیگرم | ۱۰ میلیگرم | ۸۱ میلیگرم | ۱۰ درصد |
۷۰ میلیگرم |
| ۸/۷۲ |
|