علایق،اهداف،سیاستها، وضعیت‌مطلوب و راهبردها
آوریل 29, 2020
نتیجه گیری: تبیین علایق و آرمانهای‌ملی
می 4, 2020
علایق و آرمانهای ملی در زمینه به کارگیری زیستفناوری
ت – دیدگاهها و نظرات کلی نخبگان علمی جامعه:
به منظور تعیین علایق محققین و متخصصین زیستفناوری، مجموعه مقالات ارائه شده در اولین و دومین همایش‌ملی زیستفناوری کشور مورد بررسی قرارگرفت. اولین همایش‌ملی زیستفناوری در اسفند ماه سال ۱۳۷۸ شمسی توسط مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی، انجمن بیوتکنولوژی ایران و دانشگاه تربیت‌مدرس برگزارشد. در این همایش که بیش از ۶۰۰ نفر از متخصصین زیستفناوری کشور شرکت داشتند، ۱۸۰ مقاله علمی منتخب ارائه شد که محصول فعالیت‌های تحقیقاتی انجام شده در داخل کشور بود.
دومین همایش‌ملی زیستفناوری در آبان‌ماه سال ۱۳۸۰ شمسی توسط مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی، انجمن بیوتکنولوژی ایران و مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی مستقر در کرج برگزار شد و نزدیک به ۲۰۰ مقاله علمی که محصول تحقیقات انجام شده در زمینه‌های مختلف زیستفناوری در کشور بود ارائه شد و در دوجلد به چاپ رسید. حاصل این دو همایش بسیار گسترده و مهم زیستفناوری کشور، انتشار پنج جلد کتاب حاوی بیش از ۴۰۰ مقاله‌علمی است. اکثر این مقالات، محصول تحقیقات در زمینه‌های مختلف زیستفناوری در داخل کشور و تعداد بسیار معدودی نیز نتیجه تحقیقات در خارج از کشور است.
بررسی پنج جلد کتاب فوق الذکر به عنوان غنی‌ترین منبع تحقیقات زیستفناوری کشور نشان می‌دهد که علایق محققین کشور بسیار گسترده و پراکنده بوده، گستره بسیار وسیعی از موضوعات متعدد و متنوع را شامل می‌شود.
اغلب محققین زیستفناوری کشور بر روی موضوعاتی کار می کنند که ادامه کار تحقیقاتی دوران تحصیل آنها در داخل یا خارج از کشور میباشد، دانشمندان زیستفناوری کشور غالبأ کسانی هستند که پس از انقلاب‌اسلامی‌ایران به کشورهای کانادا، انگليس، بلژیک، استرالیا، نیوزلند، روسیه، فرانسه، هند، سوئد، آمریکا و … عزیمت کرده، درزمینه‌های بسیار مختلف ومتعدد زیستفناوری نوین تحصیل نموده، پس از بازگشت در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور مشغول به کار می شوند. تعداد معدودی از محققین زیستفناوری نیز از دانشگاههای داخل فارغ التحصیل شده‌اند.
اکثریت غریب به اتفاق این افراد، فارغ‌التحصیلان کشورهای توسعه یافته جهان هستند که در پیشرفته‌ترین زمینه‌های علمی کار کرده اند و با جدیدترین فنون مهندسی‌ژنتیک آشنایی دارند. مجموعه تحقیقات انجام شده در کشورهای توسعه یافته مانند کارخانه عظیمی است که با تمام توان و ویژگیهای خاص خود کار می کند و محصول آن نیز تولید علم و فناوری است. دانشجوی ایرانی که جهت کسب علم و دانش به کشورهای توسعه یافته سفر می کند، مانند جزء کوچکی از قسمتهای مختلف این کارخانه عظیم، در این حرکت گسترده و ثمربخش موثر واقع می شود. این جزء کوچک پس از اتمام تحصیلات از آن کارخانه عظيم جداشده، در داخل کشورایران که فاقد چنین تشکیلاتی است رها می‌شود. متخصصین زیستفناوری کشور نیز مانند دانشمندان سایر رشته‌های علوم از این قاعده مستثنی نیستند. بررسی مقالات اولین و دومین همایش ملی بیوتکنولوژی کشور نشان می‌دهد که علی رغم آشنایی محققین رده بالای زیستفناوری با جدیدترین فنون مهندسی‌ژنتیک و زیستفناوری نوین، بیشتر موضوعات تحقیقاتی انتخاب شده توسط آنان ادامه پایان نامه دوره دکترایی است که در کشورهای دیگر گذارنده‌اند و مجموعه ای از موضوعات بسیار پراکنده و متعدد را تشکیل می‌دهد.
علی رغم پراکندگی زمینه‌ها و موضوعات تحقیقاتی دانشمندان زیستفناوری کشور که در بالا بدان اشاره شده موارد ذیل با وضوح بیشتر با بررسی مقالات مذکور نمایان می شود:
الف – در زمینه زیستفناوری پزشکی:
(۱) تشخیص ملکولی بیماریهای ژنتیکی به ویژه تشخیص‌های قبل از تولد.
(۲) تولید واکسن‌های نوترکیب.
(۳) مطالعه جهش‌های ژنتیکی مرتبط با بیماریها.
(۴) تولید کیت‌های تشخیص مولکولی مربوط به بیماریهای مختلف به ویژه بیماریهای عفونی.
(۵) تولید داروهای نوترکیب.
ب – در زمینه زیستفناوری گیاهی:
(۱)تولید گیاهان ترانس ژنیک مقاوم به آفتهای زیستی و تنش های محیطی.
(۲) تولید گیاهان ترانس ژنیک دارای ژنهای رمزگردان پروتئینهای دارویی.
(۳) مطالعه مولکولی ژنوم گونه‌های گیاهی.
(۴) تولید کودهای بیولوژیکی جهت حاصلخیز نمودن خاک.
(۵) کشت سلولهای گیاهی.
پ – در زمینه زیستفناوری صنعت و محیط‌زیست:
(۱) تولید پروتئین تک سلولی(۱)
(۲) فروشویی میکروبی مس و طلا.
(۳) تولید آنزیم‌های نوتركيب جهت استفاده در صنایع مختلف.
(۴) تولید مواد مفید مختلف نظیر آگار از جلبکهای دریایی.
(۵) استفاده از (۱) Br جهت مقابله با مالاریا.
ت . در زمینه زیستفناوری دام و آبزیان:
(۱) تولید واکسن‌های مورد نیاز دام و آبزیان۔
(۲) مطالعه ژنوم ویروس‌های بیماریزای دام و آبزیان.
(۳) ساخت کیت‌های تشخیصی بیماریهای ویروسی و عفونی دام و ماکیان.
(۴) تولید حیوانات ترانس ژنیک حاوی ژنهای رمزگردان داروها در شیر.
ث – در زمینه موضوعات عمومی:
(۱) کلونینگ ژنها و بیان پروتئینهای نوترکیب.
(۲) ایجاد بانکهای ژنی و سلولی.
(۳) حقوق و اخلاق زیستفناوری.
(۴) ایمنی زیستی.
(۵) مدیریت زیستفناوری.
(۶) بیوانفورماتیک.
علایق و آرمانهای چند کشور جهان درباره علم و زیستفناوری
علایق و دیدگاههای کشور آمریکا
دولت‌آمریکا در فوریه ۱۹۹۳ میلادی هدف فراگیر خود از تحقیقات بنیادی را رهبری جهان در زمینه علوم پایه بیان نموده است:
دیدگاه کلی و اصلی آمریکا این است که باید:
“علم در خدمت منافع ملی باشد.”
سایر دیدگاهها:
الف: تداوم رهبری در همه مرزهای علمی.
ب: ایجاد ارتباط بیشتر بین تحقیقات بنیادی و اهداف ملی.
پ: برانگیختن حس مشارکت مردم برای افزایش سرمایه‌گذاری بر روی علوم پایه و مهندسی و استفاده موثر از منابع فیزیکی، انسانی و مالی.
ت: پرورش بهترین دانشمندان و مهندسان برای قرن بیست‌و‌یکم میلادی.
ث: بالا بردن سطح سواد‌علمی و تکنولوژیکی همه آمریکاییان.
علایق و دیدگاههای کشور کانادا
کشور کانادا از سال ۱۹۸۰ میلادی شروع به سرمایه گذاری در زمینه تحقيقات زیستفناوری نمود. این کشور در سال ۱۹۸۳ میلادی، تدوین یک راهبرد ملی برای زیستفناوری cBs (1) را آغاز کرد. دولت کانادا از سال ۱۹۹۷ میلادی مراحل نوسازی CBS را برای دهه آینده آغاز نموده است. دیدگاه ها و علایق کاناداییها درباره زیستفناوری به شرح زیر میباشد:
“پیشبرد کیفیت زندگی کاناداییها در زمینه بهداشت، سلامت، ایمنی، محیط‌زیست و توسعه اقتصادی – اجتماعی از طریق ایجاد جایگاهی برای رهبری جهانی در زمینه زیستفناوری برای کانادا.”
علایق و دیدگاههای کشور پاکستان
دیدگاه کلی پاکستان درباره علم وفناوری آن است که باید دولت، رهبر و تعیین کننده خط مشی‌های لازم برای تشویق، دلگرمی و حمایت از بخش‌خصوصی در راستای پیشبرد و توسعه علم و فناوری به ویژه در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور باشد.
علایق و دیدگاههای کشور هندوستان
هندوستان با داشتن جمعیتی رو به رشد که هم‌اکنون به بیش از یک میلیارد نفر رسیده است، در گذشته یکی از وارد کنندگان عمده غلات بوده است. بنابراین برای تغذیه جمعیت خود و رسیدن به خودکفایی و فرار گرفتن در ردیف صادر کنندگان غلات، از سال ۱۹۸۶ میلادی با تلاش در زمینه زیستفناوری و ایجاد ساختارها و تخصیص بودجه های مورد نیاز، علایق و منافع ملی خود را در این زمینه به وقوع انقلاب‌سبز اعلام نمود. طی مدتی در حدود ۱۵ سال تولید غلات در این کشور از ۵۰ میلیون تن در سال به ۲۰۰ میلیون تن رسید و خودکفایی هندوستان در این زمینه تحقق یافت.
