ابعادعلمی، فنی، سیاسی، اقتصادی و دفاعی – امنیتی زیست فناوری

امنیت مقوله ای است که تنها بعد نظامی آن مطرح نمی باشد و برای استقرار امنیت در یک جامعه باید ابعاد مختلف آن یعنی امنیت سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی – فرهنگی را مدنظر قرار داد. تواناییهای بالفعل و بالقوه زیست فناوری در بخش های مختلف به خوبی نقش و اهمیت آن را در افزایش و تقویت ضریب امنیتی یک جامعه روشن می سازد. از طرفی استفاده از موجودات زنده (باکتری ها، ویروس ها، قارچها و …) و با فرآورده های سمی به عنوان سلاح کشتار فردی با جمعی از گذشته های بسیار دور مد نظر بوده، کماکان به اشکال مختلف تداوم یافته است. اطلاعات ثبت شده در این زمینه به بیش از ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی زمانی که اجساد حیوانات آلوده به بیماریهای عفونی برای مسموم کردن آب آشامیدنی دشمن مورد استفاده قرار می گرفت، بر می گردد. استفاده سازمان یافته تر از آن، زمانی انجام شد که انگلیسی ها پتوهای آغشته به آبله را برای آمریکایی ها فرستادند. در جنگ جهانی اول طرفین متخاصم، سلاحهای میکروبی را علیه یکدیگر به کار بردند و موجب کشتار های وحشتناکی شدند. در وقایع پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی نیز توسط گروههای تروریستی، بسته های حاوی باکتری سیاه زخم برای برخی مقامات آمریکایی ارسال میشد که هرگز عاملان آن مشخص نشدند. امروزه به دلیل اقدامات و تواناییهای جدی برخی از کشورهای جهان در زمینه تولید و انباشت سلاحهای بیولوژیکی، مساله بیوتروریسم مطرح شده است که تهدیدی بسیار جدی برای به خطر انداختن امنیت فردی در سراسر جهان می باشد.

بسیاری از کشورها در کنار اقدامات آشکار و پستهان خود برای تولید انواع سلاحها، از تولید سلاحهای بیولوژیکی غافل نشده اند. سالهاست که کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه، روسیه، اسرائیل و حتی کشورهای جهان سومی همچون عراق به طور رسمی مراکز تحقیقاتی و تولیدی برای سلاحهای بیولوژیکی ایجاد کرده اند و با صرف هزینه های گزاف و ولع بسیار، نسبت به تولید و انباشت عوامل مولد بسیاری از بیماریها اقدام نموده اند. اختصاص بودجه ۳ میلیارد دلاری موسسه پژوهشی سازمان دفاع آمریکا برای تحقیق در زمینه روش های تشخیص و مقابله با سلاحهای بیولوژیکی در یکی از سالهای پایانی دهه ۱۹۹۰ میلادی، دلیلی بر اهمیت دفاعی این فناوری است.

در سال ۱۹۹۹ میلادی انجمن پزشکی انگلستان BMA اعلام کرد که تولید ماده از میان برنده نژاد خاصی از انسانها در مقیاس زمانی کوتاه – ۵ تا ۱۰ سال آینده – ممکن خواهد شد.

با توجه به مواردی که شرح داده شد از جنبه تاریخی می توان دسترسی بشر به سلاحهای بیولوژیکی را به مقاطع زیر تقسیم نمود:

مرحله اول: استفاده های کنترل نشده و ناشناخته از عوامل مختلف، مثل استفاده از اجساد حیواناتی که به دلیل بیماریهای عفونی تلف شده بودند، برای آلوده ساختن آب آشامیدنی دشمن.

مرحله دوم: تکثیر عوامل میکروبی و استفاده سازماندهی شده از آنها.

مرحله سوم: تولید عوامل مقاوم به آنتی بیوتیک ها و در نهایت سلولهای تغییر یافته ژنتیکی. این مرحله با ورود زیست فناوری به عرصه علمی رشد خود را شروع نموده، با تکمیل پروژه موسوم به پروژه ژنوم انسانی به اوج خود رسیده است.

امروزه فعالیتهای تحقیقاتی مربوط به سلاحهای بیولوژیکی به چند دسته زیر تقسیم می شود:

(۱) تحقیق ، در مورد تولید و انباشت مواد بیولوژیکی و میکروارگانیسم های دارای خاصیت سمی برای انسان، حیوانات و گیاهان و محیط زیست.

(۲) انجام تغییرات ژنتیکی برای مقاوم ساختن عوامل میکروبی نسبت به برخی داروها.

(۳) تحقیق در مورد سلاحهایی که برای از بین بردن یک نژاد خاص و موسوم به پاکسازی نژادی  طراحی می شود.

(۴) تحقیق در مورد تهیه واکسن های اختصاصی، داروها و مواد از بین برنده آلودگیهای محیطی.